Elektriğin hayatımızdaki yeri ve önemi nedir?

Elektriğin hayatımızdaki yeri ve önemi nedir?

• Yakın çevremizdeki elektrikli araç gereçler hangi amaçlarla kullanılır ve elektriğin günlük yaşamdaki önemi nedir?
• Elektrikli araç gereçleri, kullandığımız elektrik kaynaklarına göre sınıflandırabilir miyiz?
• Pil atıklarının çevreye vereceği zararlar ve bu konuda yapılması gerekenler nelerdir?
• Elektriğin güvenli kullanımına özen gösteriyor musunuz?

Elektrikli araç gereçler nelerdir?

Evinizde elektrikler kesildiğinde hangi araç gereçleri kullanıyorsunuz?

Günümüzde yaşayan insanların bazı davranış ve alışkanlıkları ile yaklaşık 100 yıl önce yaşamış insanların davranış ve alışkanlıkları arasında çeşitli farklılıklar vardır.
İnsanlar eskiden aydınlatma amacıyla akşamları mum veya kandil yakarlardı. Günümüzde bazı öğrenciler ödev yaparken masa lambası kullanmaktadır.
İnsanlar eskiden bir yerden başka bir yere gidebilmek için ya yürüyor ya da at arabaları kullanıyorlardı. Günümüzde otomobil, uçak ve tren gibi ulaşım araçlarıyla eskiye göre çok daha kısa sürelerde ulaşım sağlanmaktadır.

İnsanların günlük yaşamlarında meydana gelen bu değişimlerin sebebi ne olabilir?

Bilim insanlarının elektriği keşfi, hayatımızı kolaylaştıran birçok araç gerecin icat edilmesini sağladı. Kullandığımız araç gereçlerden televizyon, elektrikli ısıtıcı, lamba ve ütü, elektrik olmasaydı hayatımıza giremezdi. Masa ve pencere ise elektrikle çalışan araç gereçlerden olmadığı için elektrik bulunmadan önce de insanlar tarafından kullanılıyordu.

Elektrikli araç gereçlerin günlük yaşamımızdaki kullanım amacı ve önemi farklıdır.
• Elektrikli ısıtıcı sayesinde soğuk kış günlerinde ısınırız.
• Televizyon izleyerek ülkemizdeki ve dünyadaki gelişmelerden haberimiz olur.
• Lambalar akşamları evimizin aydınlatılmasını sağlar.
• Ütüyü kullanarak kırışık olan kıyafetlerimizi düzgün hâle getiririz.

Elektrikli araç gereçler kullanım amaçlarına göre sınıflandırılabilir.
Aydınlatma amaçlı kullanılan elektrikli araç gereçler nelerdir?
Lambalar elektrik sayesinde evlerde aydınlanmamızı sağlar.
El fenerleri etrafa yaydığı ışık sayesinde karanlık ortamlarda önümüzü görmemizi sağlar.
Otomobiller geceleri farlarının yaydığı ışık sayesinde yola devam edebilir.
Led ampuller beyaz renkli ışık yayarak bulunduğumuz odayı aydınlatır. Led ampuller diğer lambalara göre elektriği daha az kullanır. Bu nedenle aydınlatma için led ampuller tercih etmeliyiz.
Isınma amaçlı kullanılan elektrikli araç gereçler:
Elektrikli battaniyelerin içinden geçen kablolar battaniyenin ısınmasını sağlar. Böylece üzerimize örttüğümüz battaniyenin sıcaklığı artar.
Elektrikli ısıtıcılar, elektriği ısıya dönüştürerek yaşadığımız ortamın ısınmasını sağlar.

Günlük hayatta ısınma ve aydınlatma amacının dışında kullandığımız elektrikli araç gereçler nelerdir? Bu elektrikli araç gereçlerin kullanım amaçları nelerdir?
Günlük hayatta elektrikli araç gereçlerin ısınma ve aydınlatma dışında birçok kullanım alanı vardır. Evde kullandığımız elektrikli araç gereçlerden nelerdir ve kullanım alanları nerelerdir?
Tost makinesi, içinden geçen kablolar sayesinde ısınır. Bu sayede tost makinesinin içine konulan ekmek de ısınır.
Elektrikli fırınlar elektriği ısıya dönüştürür. Böylece fırının içine konulan yiyecekler ısınır ve bir süre sonra pişer.
Ütü; gömlek, pantolon ve etek gibi giysilerimizin düzgün ve kırışıksız olmasını sağlar.
Televizyon, çevresine ışık ve ses yayar. Böylece hoşça vakit geçirebiliriz. Uzaktan kumanda ise izlediğimiz kanalı ve televizyonun ses ayarını değiştirmemizi sağlar.
Çamaşır makinesi, kirli kıyafetlerin yıkanması için kullanılan elektrikli araç gereçlerden biridir.
Buzdolabının içine koyduğumuz yiyecek ve içecekler uzun süre bozulmadan kalabilir.
Saç kurutma makinesi, yaydığı ısı sayesinde ıslak saçlarımızın kurumasını sağlar.
Vantilatörün pervanesi elektrik sayesinde hareket eder. Böylece odamız serinler.

Elektrik kaynakları nelerdir?

Evinizde elektrikler kesildiğinde hangi araç gereçleri kullanamıyorsunuz?
Elektrikli araç gereçlerin kullandığı elektrik kaynakları nelerdir?

Günlük hayatta insanlar elektrikli araç gereçleri kullanırken bazı sorunlarla karşılaşır.
El feneri çalışmıyor.
Ütünün fişini prize taktığım hâlde ütü ısınmıyor.
El fenerinin çalışmamasının ve prize takılı ütünün ısınmamasının sebebi ne olabilir?
Elektrikli araç gereçler bazı durumlarda çalışmaz. Bunun sebebi elektrik kaynaklarında meydana gelen arızalar veya elektrik kaynaklarının yanlış kullanılması olabilir. Elektrikli araç gereçlerin çalışması için elektrik kaynaklarına ihtiyaç vardır.

Etkinlik: Elektrik kaynaklarının, elektrikli araç gereçlerin çalışması için önemi nedir?
Elektrik kaynaklarının önemi
Gerekli Malzemeler: El feneri, saç kurutma makinesi.
Not: Etkinliği yaparken bir büyüğünüzden yardım isteyiniz ve elektrik prizine dokunmamaya dikkat ediniz.
Yapılacak Çalışmalar
1. İçinde pil olan el fenerinin düğmesini açarak ışık yayıp yaymadığını gözlemleyiniz.
2. El fenerinin içindeki pilleri çıkararak düğmesine tekrar basınız.
3. El fenerinin bu sefer ışık yayıp yaymadığını gözlemleyiniz.
4. Saç kurutma makinesinin fişini elektrik prizine takınız.
5. Saç kurutma makinesinin düğmesine basınız ve çalışıp çalışmadığını gözlemleyiniz.
6. Bu sefer de fişini elektrik prizine takmadan, saç kurutma makinesinin düğmesine basınız.
7. Saç kurutma makinesinin çalışıp çalışmadığını gözlemleyiniz.
Neler Gözlemlediniz?
1. El feneri ve saç kurutma makinesi hangi durumlarda çalışmadı?
2. El feneri ve saç kurutma makinesinin çalışmamasının sebebi nedir?

Yaptığınız etkinlikte el fenerinin içinde pil yokken çalışmadığını gözlemlediniz. Çünkü el feneri, çalışması için gerekli elektriği pilden almaktadır. Saç kurutma makinesi ise fişini elektrik prizine takmadığınızda çalışmadı. Bu durum saç kurutma makinesinin çalışması için şehir elektriğine ihtiyacı olduğunun göstergesidir.

Elektrikli araç gereçlerin ihtiyaç duyduğu elektrik kaynakları nelerdir?
Pil, akü, batarya, şehir elektriği
Pille Çalışan Elektrikli Araç Gereçler nelerdir?
El feneri, cep radyosu, uzaktan kumanda aleti, bazı oyuncaklar, çalar saat ve duvar saati gibi araç gereçler pille çalışır. Bazen pille çalışan elektrikli araç gereçlerin içinde pil olmasına rağmen çalışmadıkları görülebilir.
Bu durumun iki sebebi vardır:
• Uzun süre kullanılan pillerin içindeki elektrik biter. Bu nedenle pille çalışan elektrikli araç gereçlerin pilleri belirli aralıklarla değiştirilmelidir.
• Piller, elektrikli araç gereçlere yanlış takıldığında elektrikli araç gereç çalışmaz. Böyle bir durumla karşılaştığınızda bir büyüğünüzden yardım istemelisiniz.
Şehir Elektriği ile Çalışan Araç Gereçler nelerdir?
Bazı elektrikli araç gereçler fişleri, prize takılarak çalıştırılır. Bu elektrikli araç gereçlerin yararlandığı elektrik kaynağı şehir elektriğidir.
Çamaşır makinesi, buzdolabı, televizyon, ütü, saç kurutma makinesi ve tost makinesi gibi elektrikli araç gereçler elektrik kaynağı olarak şehir elektriğini kullanırlar. Siz de şehir elektriği ile çalışan başka elektrikli araç gereçlere örnekler veriniz.
Batarya ile Çalışan Araç Gereçler nelerdir?
Batarya çok sayıda pilin bir araya getirilmesiyle oluşturulan bir elektrik kaynağıdır. Cep telefonu, dizüstü bilgisayar ve telsiz gibi araç gereçler batarya ile çalışır. Bu elektrikli araç gereçlerin fişleri prize takıldığında, bataryaları elektriği depo eder. Böylece prizden çıkarıldıklarında bir süre daha çalışmaya devam ederler.
Akü ile Çalışan Araç Gereçler nelerdir?
Otomobil, uçak ve otobüs gibi taşıtlarda motor, akü sayesinde çalışır. Bu araçlardaki far, radyo ve klima gibi araç gereçlerin çalışması için akülerden yararlanılır.

Elektrik Kaynaklarının Bilinçli Kullanılmasının önemi nedir?
Birçok elektrikli araç gerecin elektrik kaynağı olan şehir elektriği, üretilmesi oldukça maliyetli olan sınırlı bir kaynaktır.
Kullanılan şehir elektriğinin maliyeti kullanıcıya elektrik faturası ile bildirilir. Evlerinizde şehir elektriğini ne kadar çok kullanırsanız elektriğe ödeyeceğiniz para da o kadar artar. Bu nedenle elektriği kullanırken tutumlu olmak gerekir.
Cep telefonu, dizüstü bilgisayar ve telsiz gibi araç gereçler bataryalarını şehir elektriğini kullanarak depo ederler. Bu araç gereçler bir süre kullanıldıktan sonra bataryalarındaki elektrik biter. Bu durumda bataryalarını şehir elektriği ile tekrar doldurmak gerekir. Bu nedenle batarya ile çalışan elektrikli araç gereçler gereksiz yere kullanılmamalıdır.
Pille çalışan elektrikli araç gereçler sadece ihtiyaç duyulduğunda kullanılmalıdır. El fenerleri gündüz yakılmamalı, mini radyolar sürekli açık bırakılmamalıdır. Bu davranışlar pillerin içindeki elektriğin çabuk bitmesine neden olur. Bundan dolayı piller tasarruflu kullanılmalı ve israf edilmemelidir.

Pil atıklarının çevreye verdiği zararlar nelerdir?
Elektriği tükenmiş piller, çöpe atılmaları durumunda hava, su ve toprağı kirleterek canlı yaşamını olumsuz etkiler. Çöpe atıldığında gövdesinde akıntı meydana gelen atık pillerin içindeki bazı maddelerin insan sağlığına zarar verdiği bilinmektedir. Bu nedenle atık piller asla doğaya atılmamalıdır. Atık pillerin çevreye verdiği zararları en aza indirmek için aşağıda verilen tavsiyelere uyulmalıdır:
• Cep telefonu ve dizüstü bilgisayarların bataryaları da dâhil olmak üzere hiçbir pil çöpe atılmamalıdır.
• Ömrü tükenmiş piller evlerde cam kaplarda biriktirilmelidir.
• Biriktirilen tükenmiş piller eczanelerde, muhtarlıklarda ve büyük alışveriş merkezlerinde bulunan atık pil toplama kutularına atılmalıdır.
• Tek kullanımlık piller yerine şarj edilebilir piller kullanarak atık pil sayısı azaltılmalıdır.
* Satıcılarda şarjlı piller ve tek kullanımlık piller olmak üzere iki farklı tür pil bulunur. Tek kullanımlık piller, şarjlı pillere göre daha ucuzdur ancak şarjlı piller yaklaşık 400 kez şarj edilebilmektedir. Bu açıdan bakıldığında bir tane şarjlı pile ödediğimiz para, tek kullanımlık 400 adet pile ödediğimiz paradan daha azdır. Tek kullanımlık piller yerine şarjlı piller kullanıldığında hem daha az atık pil oluşur hem de pile harcanan paralardan tasarruf edilebilir.
Atık piller çöpe atıldığında yapılarındaki zararlı maddeler toprağa ve suya karışmaktadır. Bu maddeler besinlerle insan vücuduna ulaşmakta; insanlarda kanser, böbrek ve karaciğer hastalıklarına neden olmaktadır. Toplanan atık pillerin çevremizi ve sağlığımızı tehdit etmesini önlemeliyiz.
Pil atıklarının çevreye ve insan sağlığına verdiği zararları en aza indirmek için herkesin yapabileceği davranışlar vardır. Siz de yakın çevrenizde atık pil toplama kampanyası düzenleyebilirsiniz.

Etkinlik: Atık pil toplama kampanyası
1. Sınıfta 4-5 kişilik gruplar oluşturunuz. Grup arkadaşlarınızla görev dağılımı yapınız. Görev dağılımı yaparken adil davranmaya, herkese yapabileceği kadar görev vermeye özen gösteriniz.
2. Okulunuzda veya evinizde atık pil toplama noktaları oluşturunuz. Okulunuzda atık pil toplamak için Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneğinden (TAP) atık pil toplama kutusu isteyebilirsiniz. Bu amaçla derneğin Genel Ağ adresindeki formu doldurabilirsiniz. Evinizdeki atık pilleri bir karton kutuya veya cam kaba koyabilirsiniz.
3. Elektriği biten pilleri, okullardaki atık pil toplama noktalarına atınız. Okulunuzda çok fazla sayıda pil biriktirdiyseniz yaşadığınız yerleşim birimindeki belediye yetkililerine atık pilleri teslim ediniz.
4. Evlerinizde biriktirdiğiniz atık pilleri, muhtarlıklar, alışveriş merkezleri ve eczane gibi yerlerde bulunan atık pil toplama kutularına bırakınız.

Aşağıdaki ifadelerin doğru mu, yanlış mı olduğunu belirleyiniz.
Bulaşık makinesi, akü ile çalışır.
Buzdolabı ve tost makinesi, pille çalışır.
Çamaşır makinesi ve elektrik süpürgesi, şehir elektriği ile çalışır.
Elektriği kullanırken tutumlu olmalıyız.
İçinde pil olmayan el feneri çalışmaz.
Otomobillerdeki farlar, radyo ve klima, şehir elektriği kullanarak çalışır.
Pil, akü ve bataryadan başka elektrik kaynağı yoktur.
Pil atıkları bazı hastalıklara sebep olabilir.
Pil atıklarının rastgele doğaya bırakılması hava, su ve toprak kirliliğine sebep olabilir.

Elektriği güvenli kullanmak için neler yapmalıyız?
Evinizde kullandığınız elektrikli araç gereçler bozulduğunda ne yapılmalıdır?
Elektrikli araç gereçlerin ve elektrik kaynaklarının hayatınız için ne kadar önemli olduğunu öğrendiniz. Fakat elektrikli araç gereçler dikkatli kullanılmadıklarında yangına, can ve mal kaybına neden olabilirler. Örneğin, şehir elektriği ile çalışan elektrikli araç gereçlerin suyla temas etmesi elektrik çarpmasına sebep olabilir. Böyle bir durumla karşılaşan insan, elektriğin şiddetine göre yaralanabileceği gibi hayatını da kaybedebilir. Bunlara ek olarak yanlış kullanılması sonucunda elektrikli araç gereçler bozulabilir.
Elektriği dikkatli kullanarak can ve mal güvenliğimizi sağlamak bizim elimizdedir.
Elektrikli araç gereçleri dikkatli kullanmak için yapmamız gerekenler nelerdir?
Elektrik prizlerine çatal, bıçak, çivi ve vida gibi cisimler sokulmamalıdır. Aksi hâlde elektrik çarpabilir.
Küçük çocukları elektriğin olumsuz etkilerinden korumak için elektrik prizlerinin üzeri kapatılmalıdır. Bunun için kapaklı prizler tercih edilebilir.
Her elektrikli araç gerecin kullanım şekli birbirinden farklıdır. Bu nedenle elektrikli araç gereçleri kullanmadan önce kullanma kılavuzları dikkatli bir şekilde okunmalıdır.
Bazı elektrikli araç gereçlerin kullanma kılavuzları yabancı dillerde yazılmaktadır. Bu tür elektrikli araç gereçlerin kullanma kılavuzlarını okurken yabancı dil bilen birisinden ya da sözlük, vb. bir çeviri programından yardım alabilirsiniz.
Yerinden çıkmış prizlere ve kablosu sıyrılmış tellere dokunmamak gerekir. Yerinden çıkmış prizler hemen tamir ettirilmeli, kablosu sıyrılmış veya telleri açığa çıkmış elektrikli araç gereçler kullanılmamalıdır.
Elektrikli araç gereçlerden bir koku geldiğinde hemen fişi çekilmelidir. Bozulan elektrikli araç gereçler bir uzmana tamir ettirilmelidir.
Elektrikli araç gereçlerin çalışırken elektrik kabloları ile temas etmemesine özen gösterilmelidir. Örneğin ütü, tost makinesi ve elektrikli fırın gibi elektrikli araç gereçler çalışırken kablolarına temas ederse kablolarının dışındaki plastik kısım eriyebilir. Bu durumlarda hem yangın çıkabilir hem de elektrik çarpabilir.
Şehir elektriği ile çalışan elektrikli araç gereçler su kaynaklarının yakınında kullanılmamalıdır. Örneğin, banyo yaptıktan sonra saçlarınızı saç kurutma makinesi ile banyoda kuruturken dikkatli olmalısınız.
Elektrik direklerine yakın yerlerde oyun oynamamalı ve sarkan elektrik kablolarına dokunmamalısınız. Sarkan bir elektrik kablosu ile karşılaşırsanız hemen bir büyüğünüze haber vermelisiniz.
Bir elektrik prizine çok sayıda elektrikli araç gerecin fişi takılmamalıdır.
Elektrikli araç gereçler sadece kablolarından tutularak hareket ettirilmemelidir. Bu durumda elektrik kablosu kopabilir. Taşınabilir elektrikli ev araç gereçleri gövdelerinden tutularak hareket ettirilmelidir.
Elektrikli araç gereçler ile ilgili verilen tüm bu önerileri dikkate almanız elektriğin güvenli bir şekilde kullanılabilmesi açısından oldukça önemlidir.

Etkinlik: Elektrik kaynakları ve elektrikli araçlar draması
Aranızdan bir arkadaşınızı seçiniz ve aşağıdaki dramayı hep birlikte canlandırınız. Hepinize iyi eğlenceler.
Arkadaşınız: Elektrikli araç gereçler,
Hayatı kolaylaştırırlar.
Söyleyin bakalım hadi,
El fenerleri,
Lamba ve araba farı
Niçin kullanılır?
Tüm Sınıf: Aydınlatma!
Arkadaşınız: Elektrikli battaniye ile ısınırız,
Telefonla iletişim kurarız.
Vantilatör odamızı serinletir.
Peki hangi elektrikli araç gereç,
Yiyeceklerin bozulmasını önler?
Tüm Sınıf: Buzdolabı!
Arkadaşınız: Elektrik kaynakları çeşit çeşittir.
El feneri, cep radyosu,
Uzaktan kumanda ve çalar saatin
Elektrik kaynağı pildir.
Dizüstü bilgisayar ve cep telefonunun
Elektrik kaynağı nedir?
Tüm Sınıf: Batarya!
Arkadaşınız: Pil atıkları zararlıdır.
Doğaya rastgele bırakılmamalıdır.
Pil toplama kutularına atılmalıdır.
Tek kullanımlık pil yerine
Peki, hangi pil kullanılmalıdır?
Tüm Sınıf: Şarjlı pil!
Tüm Sınıf: Sarkan elektrik kablolarına dokunmamalıyız.
Fiş ve prizlerle oynamamalıyız.
Elektrik kazalarından korunmalıyız.

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Elektrikli araç gereçlerin yol açabileceği tehlikelerden korunmak için hangi önlemleri almalıyız?
2. Atık pillerin çevreye verebileceği zararlar nelerdir?
3. Atık pillerin çevreye verebileceği zararları en aza indirmek için neler yapılmalıdır?
4. Elektriği tasarruflu kullanmanın önemi nedir?
5. Elektrikli araç gereçlerin çalışmasını sağlayan elektrik kaynakları nelerdir?

Defterinizin arka sayfasına fen bilimleri sözlüğü oluşturunuz. Bu sözlüğe ünitede yeni öğrendiğiniz, aşağıda verilen kavramların tanımlarını yazınız.
* Isınma amaçlı araç gereçler
* Aydınlatma amaçlı araç gereçler
* Ev araç gereçleri
* Şehir elektriği
* Akü
* Pil
* Batarya
* Elektrik çarpması